Een schrijver heeft een doel met zijn of haar tekst. Soms is het niet de schrijver zelf die het doel heeft, maar de instantie of organisatie achter de tekst. Bij begrijpend lezen wordt van kinderen gevraagd om die doelen uit de teksten te halen. Vaak ligt het doel van de schrijver dicht bij de hoofdgedachte, maar dat hoeft niet altijd te zijn.
In dit artikel bespreken we een aantal veelvoorkomende doelen die schrijvers hebben met hun teksten.
Inhoud
Informeren
Een schrijver die tot doel heeft om de lezer te informeren, deelt vooral informatie. Deze teksten kenmerken zich dan ook door een opsomming van feiten, waarbij geen beoordeling komt kijken. Binnen een informerende tekst worden gegevens verstrekt. Je kunt het doel informeren tegenkomen in nieuwsberichten, teksten uit de encyclopedie, notulen of een logboek.
Uiteenzetten en verklaren
Wanneer een schrijver informeert kan dit ook dieper gaan en wordt er gesproken van uiteenzetten of verklaren. De schrijver vertelt exact hoe iets ziet of hoe iets werkt. Wanneer een informatieve tekst over auto’s gaat kan de uiteenzetting of verklaring gaan over de werking van de motor.
Een uiteenzetting en verklaring kom je dan ook vooral tegen in handleidingen, instructies, bijsluiters en recepten.
Mening geven en aan het denken zetten
Een schrijver kan een tekst schrijven met het doel de lezer aan het denken te zetten en de lezer zich een mening te laten vormen. Soms kan de mening van de schrijver hierbij ook worden beschreven, maar dat hoef niet altijd.
Een ander woord voor dit soort teksten zijn “opiniërende teksten”. Je kunt ze tegenkomen in beschouwingen, achtergrondartikelen, een ingezonden brief bij de krant, een artikel, een commentaar en een column.
Overtuigen
De schrijver wil niet dat de lezer een eigen mening vormt, maar zijn of haar mening overneemt. Dat doet de schrijver door je te overtuigen van zijn of haar gelijk. Bijvoorbeeld door argumenten te noemen, met feiten te komen of door voorbeelden te geven.
Overtuigende teksten zijn een ingezonden brief, een betoog of een commentaar op iets. Ook de column wordt vaak ingezet om lezers te overtuigen.
Activeren en aanzetten
De schrijver van de activerende tekst wil dat de lezer in actie komt en iets gaat doen, zoals: een product kopen, een reis boeken, een stem uitbrengen, stoppen met rommel maken, stoppen met roken, een test laat doen of een boek gaat lezen.
Activeren kom je dan ook vooral tegen in reclames en advertenties, maar kan ook in een recensie aan bod komen.
Amuseren en vermaken
De bekendste soort tekst is misschien wel het boek of het korte verhaal. Het doel van de schrijver is niet vele meer dan dat de lezer van zijn of haar tekst geniet. Fictie is een bekend voorbeeld van dergelijke teksten. Denk aan verhalen, gedichten, columns, liedteksten, sprookjes, een roman of thriller, een opstel of een stukje cabaret.