De hoofdgedachte van een tekst is de belangrijkste gedachte die over het onderwerp gaat. Een hoofdgedachte is samen te vatten in één of twee zinnen. Bij begrijpend lezen is de hoofdgedachte erg belangrijk. In dit artikel leggen we je uit wat de hoofdgedachte precies is en hoe je de hoofdgedachte kunt vinden in een tekst.
Inhoud
Hoofdgedachte
Het woord “hoofdgedachte” zegt het eigenlijk al: hoofd en gedachte. Hoofd is niet alleen dat ding op je schouders waarin je ogen, neus en mond zitten, maar staat ook voor “belangrijkste”. Denk maar aan woorden als hoofdgerecht, hoofdthema en schoolhoofd.
Een “gedachte” is hoe iemand ergens over denkt.
De hoofdgedachte is dan ook de belangrijkste gedachte bij een tekst. Het hoofdonderwerp van de tekst staat in de hele tekst centraal. De tekst zal ook een weergave geven van dat hoofdonderwerp, door feiten te geven of een mening te delen. Daar zit hem dan ook “de gedachte” in. De hoofdgedachte is dus de belangrijkste les die je met een tekst leert.
Verschil tussen hoofdgedachte en onderwerp
Vaak is er verwarring tussen de hoofdgedachte en het onderwerp. Dat is niet gek, want ze liggen dichtbij elkaar en hebben zeker met elkaar te maken. Toch zijn er verschillen.
Een onderwerp is vaak in één woord te duiden. Een tekst gaat ergens over. Waarover precies? Het antwoord op die vraag is het onderwerp.
De hoofdgedachte wordt gevormd door alles wat er over het onderwerp te zeggen valt. Het is een samenvatting van feiten en meningen over het onderwerp.
Bijvoorbeeld in deze tekst:
Bij pinguïns denken veel mensen aan die onhandige, kleine vogels die heen en weer waggelen op het ijs. Maar de koningspinguïns die op Antartica leven zijn heel anders. Ze leven op verschillende eilanden rond de zuidpool en zijn, na de keizerspinguïns, de grootste pinguïn. Ze worden bijna 1 meter!
Het onderwerp van deze tekst: koningspinguïns.
De hoofdgedachte: koningspinguïns zijn met 1 meter bijna de grootste pinguïnsoort die rond de zuidpool leeft.
Hoofdgedachte vinden
De hoofdgedachte vinden is bij begrijpend lezen van belang. Op Cito-toetsen van begrijpend lezen wordt vaak gevraagd naar de hoofdgedachte van de tekst.
Hoe vind je de hoofdgedachte?
Je kunt een paar stappen volgen om de hoofdgedachte te bepalen. Zodra je een tekst voor je hebt, doe je het volgende:
- Bekijk de tekst globaal. Wat is de titel? Wat zijn de tussenkopjes? Zijn er foto’s en afbeeldingen? Wat is erop te zien? Hiermee bepaal je het onderwerp van de tekst. Je kunt zien waar het over gaat.
- Bedenk wat je al van het onderwerp weet. Kun je het ergens plaatsen? Haal die voorkennis op.
- Lees de tekst en vraag je tijdens het lezen af: wat wil de schrijver mij vertellen?
- Vaak heeft een tekst een samenvatting of conclusie aan het einde. Lees deze goed door. De hoofdgedachte is zo belangrijk dat die vaak aan het einde nog een keer terugkomt.
Je hebt de stappen doorlopen en waarschijnlijk een heel sterk idee van wat de schrijver je wil vertellen. Vat dat idee in één of twee regels samen. Grote kans dat dit de hoofdgedachte van de tekst is.
Hoofdgedachte oefenen
Lees onderstaande tekst met de bovenstaande stappen goed door. Aan het einde van het stappenplan kun je bepalen of je de hoofdgedachte uit de tekst hebt weten te halen.
Zwart, wit en harig, maar hoe knuffelbaar zijn panda’s echt?
In Nederland hebben we ze al een tijdje in één dierentuin: pandaberen. Panda’s komen uit China en mogen enkel onder strikte voorwaarden bij ons op bezoek komen. Ze zien er lief uit. Ze zijn groot en hebben een prachtige witte en zwarte vacht die er ook nog eens zacht uitziet. Maar hoe is het karakter van panda’s nu echt?
Bamboe
‘Op het eerste gezicht lijken het slome dieren,’ vertelt Jos Hansen ons. Hij is al vijf jaar verzorger en houdt zich dag en nacht met de panda’s bezig. ‘Ze eten de hele dag kilo’s bamboe en sjokken een beetje heen en weer door hun verblijf.’
Agressief
Toch raadt Jos niemand aan om gezellig bij een panda op schoot te kruipen. ‘Als je bij ze in de buurt komt, worden ze agressief. Dan gebruiken ze hun gewicht tegen je en moet je rennen voor je leven. Ze zijn dan ineens heel snel en hebben veel kracht. Ook hebben ze scherpe tanden waar ze stevig mee door kunnen bijten.’
In dat geval bekijken we de panda’s liever van een afstandje.
Als we het stappenplan volgen bij het lezen van deze tekst, zien we het volgende gebeuren:
- Het gaat over panda’s en er wordt een vraag gesteld: zijn panda’s echt zo knuffelbaar? Op de foto is een panda te zien die bamboe eet.
- Ik weet dat panda’s uit China komen en dat we hier één dierentuin hebben waar ze te vinden zijn. Ik vind ze er altijd lief uitzien.
- De schrijver wil mij vertellen dat pandaberen helemaal niet zo lief zijn. Dat hoort de schrijver van een verzorger van panda’s.
- De schrijver eindigt met “dan bekijken we ze liever van een afstandje”. Panda’s zien er liever uit dan ze zijn.
Dit stappenplan helpt ons om het onderwerp en de hoofdgedachte van de tekst goed te bepalen.
Het onderwerp is pandaberen.
De hoofdgedachte is pandaberen zijn helemaal niet zo lief als ze lijken en kunnen zeer agressief op mensen reageren.
Op welke plek vind je de hoofdgedachte?
De hoofdgedachte is dus het belangrijkste in een tekst. Dat betekent dat er veel aandacht naar een hoofdgedachte uitgaat. In het artikel over de pandabeer wordt de hoofdgedachte op drie punten aangekaart, namelijk:
- In de titel wordt de vraag gesteld of een pandabeer knuffelachtig is. Het stellen van die vraag betekent mogelijk dat dit niet zo is (maar geeft nog geen zekerheid).
- In de inleiding wordt het lieve karakter van panda’s beschreven, maar wordt weer de vraag gesteld of ze echt zo lief zijn.
- Halverwege de tekst vertelt een dierverzorger dat panda’s agressief zijn.
- In de laatste zin wordt dit nog even herhaald en versterkt door te zeggen dat je beter op afstand naar ze kan kijken.
Kort gezegd: de hoofdgedachte ademt door de hele tekst. Maar vaak vind je die al in een titel en inleiding. Hoewel je het hier nog niet zeker weet, vul je dat door het lezen van de tekst wel zelf in. Je krijgt steeds meer de bevestiging dat je gevoel over de hoofdgedachte klopt.
Meer dan één hoofdgedachte
Het kan zijn dat een tekst meerdere hoofdgedachten heeft. Vaak is dit het geval bij langere stukken tekst waarin iemand een onderzoek gedaan heeft. Het is niet moeilijker om meerdere hoofdgedachten te vinden, zolang je maar weet dat ze er kunnen zijn. In de volgende tekst staan twee hoofdgedachten.
Genieten aan de Franse Riviera
Als je vakantie zegt, zeg je Frankrijk. Frankrijk is nog altijd het meest favoriete vakantieland onder Nederlanders. Dat is niet gek, want Frankrijk heeft veel te bieden. Cultuur, strand, mooie steden, lekker eten en goed weer. Ben jij wel eens aan de Franse Riviera geweest?
Flaneren over de boulevard
Stel jezelf voor: hij een linnen overhemd en luchtige broek, zij een mooie jurk en strohoed, teenslippers aan en een zonnebril op. Lekker flaneren over de boulevard in het zuiden van Frankrijk. Een hapje eten bij een visrestaurantje en dan de zonsondergang tegemoet.
Dat klinkt goed, nietwaar?
Boek je vakantie op Frankrijkwijzer
Op Frankrijkwijzer hebben we maar liefst 230 hotels en appartementen voor je op een rijtje gezet. Kom snel kijken en boek je vakantie voor het te laat is! Frankrijkwijzer is met een half miljoen beoordelingen de beste reisspecialist op het gebied van vakanties in Frankrijk.
Deze tekst heeft één onderwerp: de Franse Riviera (of Frankrijk), maar in de tekst zitten twee hoofdgedachten verstopt.
Hoofdgedachte 1: Boek je vakantie op Frankrijkwijzer
De schrijvers hebben namelijk een doel, jou een vakantie laten boeken. Die hoofdgedachte komt pas aan het einde opzetten, maar is wel de reden dat deze tekst geschreven is: “Boek je vakantie op Frankrijkwijzer”. Dat wordt nog extra stevig neergezet door te melden dat Frankrijkwijzer de beste reisspecialist is op het gebied van Franse vakanties.
Hoofdgedachte 2: Frankrijk is het meest favoriete vakantieland
In de eerste alinea’s wordt omschreven waarom Frankrijk nog altijd het meest geliefde vakantieland van veel Nederlanders is. Dat wordt met voorbeelden ondersteund. In de tweede alinea krijg je zelfs de opdracht je voor te stellen hoe heerlijk een vakantie in Frankrijk moet zijn.
Oefenen met de hoofdgedachte
Wil jij oefenen met het vinden van de hoofdgedachte? Download dan zowel dit spiekbriefje als onze freemium. In de teksten kun je dan de hoofdgedachte terugvinden (en gelijk kennismaken met begrijpend lezen). Ook door andere teksten te lezen met het spiekbriefje, oefen je het vinden van de hoofdgedachte van een tekst.
Ga naar alle bestanden Hoofdgedachte Download Gratis Oefenboek