Oorzaak en gevolg

Oorzaak en gevolg speelt een grote rol in het begrijpend lezen. Wat is oorzaak en gevolg nu precies? Deze tekst legt uit wat oorzaak en gevolg zijn, hoe je oorzaak en gevolg vindt en helpt je oorzaak en gevolg te oefenen.

Oorzaak en gevolg

Een oorzaak is een reden waarom iets gebeurt. Het gevolg komt na die oorzaak. In het woordenboek vinden we de begrippen oorzaak en gevolg als volgt uitgelegd terug:

Oorzaak – datgene waardoor iets gebeurt: de oorzaak van een verschijnsel; oorzaak en gevolg

Gevolg – dat wat uit iets voortvloeit: het resultaat van iets

Oorzaak en gevolg vind je in veel alledaagse situaties terug. Een mooi voorbeeld van oorzaak en gevolg is: ik verslaap mij, dus ik kom te laat op school.

De oorzaak is: ik verslaap mij.

Het gevolg daarvan is: ik kom te laat op school.

Waarom moet je oorzaak en gevolg kennen?

Waarom zou je oorzaak en gevolg moeten kunnen aanwijzen in een tekst? Om te beginnen is het nodig om oorzaak en gevolg te kunnen benoemen, omdat je zaken dan beter begrijpt. De vraag “waarom?” beantwoorden op een willekeurige situatie, is in principe al oorzaak en gevolg proberen te vinden.

• Waarom is papa moe? Omdat hij heeft gesport.
• Waarom gaan we vanavond uit eten? Omdat we een feestje vieren.
• Waarom is Tanja ziek? Omdat ze iets verkeerds gegeten heeft.

Het vak begrijpend lezen draait voor een groot deel om oorzaak en gevolg. Vaak niet eens bewust, maar omdat er gewoon heel vaak sprake is van  oorzaken en gevolgen. Wanneer je oorzaak en gevolg weet te vinden, dan zal je teksten (maar ook het gesproken woord) beter begrijpen. Je kunt verbanden sneller leggen.

Deze kennis helpt je beter te worden in begrijpend lezen, maar komt eigenlijk altijd van pas. Denk maar eens aan een nieuwsuitzending, die je beter begrijpt door oorzaak en gevolg. Maar ook aan informatie die je onderweg tegenkomt.

Wat is het verschil tussen oorzaak en gevolg?

Het is duidelijk dat oorzaak en gevolg niet hetzelfde zijn, maar wat is nu precies het verschil tussen oorzaak en gevolg?

De oorzaak vertelt je de reden waarom iets gebeurt of gaat gebeuren. De oorzaak is de aanleiding of het begin van iets.

Het gevolg is wat daarna gaat gebeuren, dóór de oorzaak. Het vertelt je hoe het verder gaat.

Gevolg komt altijd na oorzaak en vrijwel altijd komen oorzaak en gevolg in een tekst voor. Het gebeurt zelden dat er alleen over een oorzaak óf een gevolg gesproken wordt.

Het kan wel zijn dat een gevolg opnieuw een oorzaak is en er op dat gevolg nóg een gevolg komt. Bijvoorbeeld in de situatie: ik verslaap mij, dus ik mis de bus. Ik mis de bus, waardoor ik moet fietsen.

De oorzaak is: ik verslaap mij.

Het gevolg is: ik mis de bus.

De oorzaak is: ik mis de bus.

Het gevolg is: ik moet fietsen.

Een schema dat oorzaak en gevolg laat zien, kan er dan ook zo uit zien:

Uiteraard kunnen er ook meerdere oorzaken een rol spelen bij een gevolg (waarover je verderop in de tekst meer leest). Een schema kan dan dit karakter krijgen:

Signaalwoorden bij oorzaak en gevolg

In een tekst kun je oorzaak en gevolg herkennen aan signaalwoorden. Signaalwoorden geven het verband tussen zinnen en alinea’s aan. Zo geven ze aan of er een opsomming komt, een conclusie getrokken wordt, een samenvatting gegeven wordt of er sprake is van een tegenstelling. Maar er zijn ook signaalwoorden die aangeven dat er een oorzaak en gevolg aan zit te komen.

Welke signaalwoorden geven een oorzaak en gevolg aan?

• Waardoor
• Daardoor
• Doordat
• Waarna
• Hierdoor
• Door
• Zodat
• Want
• Als gevolg van
• Ten gevolge van
• Te danken aan
• Vervolgens

Voorbeeldzinnen oorzaak en gevolg met signaalwoorden

Om ervoor te zorgen dat je het allemaal nog beter snapt, hebben we hieronder een aantal zinnen met de signaalwoorden opgeschreven. Per zin geven we ook oorzaak en gevolg aan. Lees ze goed door, want daarna leren we je hoe je zelf kunt oefenen met oorzaak en gevolg vinden.

Janne brak haar been, waardoor ze niet mee kon doen met voetballen.

Oorzaak = Janna brak haar been.

Gevolg = Ze kon niet voetballen.

 

Hamids auto werd gestolen. Daardoor kon hij niet naar zijn werk.

Oorzaak = Hamids auto werd gestolen.

Gevolg = Hij kon niet naar zijn werk.

 

Doordat Willem op vakantie was, kon de schoonmaker niet komen.

Oorzaak = Willem was op vakantie.

Gevolg = De schoonmaker kon niet komen.

 

De juf doet een vogelnestje voor, waarna de kinderen zelf gaan oefenen.

Oorzaak = De juf doet een vogelnestje voor.

Gevolg = De kinderen gaan zelf oefenen.

 

Door de vele regen is het terras weggespoeld.

Oorzaak = De vele regen.

Gevolg = Het terras is weggespoeld.

 

De man neemt ontslag, zodat iemand anders zijn werk kan doen.

Oorzaak = De man neemt ontslag.

Gevolg = Iemand anders kan zijn werk doen.

 

Ik vind het niet leuk om te gaan varen, want ik hou niet van water.

Oorzaak = Ik hou niet van water.

Gevolg = Ik vind het niet leuk om te gaan varen.

 

Als gevolg van de stakingen rijden er geen bussen.

Oorzaak = De stakingen.

Gevolg = Er rijden geen bussen.

 

Ten gevolge van zijn motorongeluk, moet Jesper in het gips.

Oorzaak = Zijn motorongeluk.

Gevolg = Jesper moet in het gips.

 

Het is te danken aan Riks toespraak dat iedereen enthousiast is.

Oorzaak = Riks toespraak.

Gevolg = Iedereen is enthousiast.

 

We kochten een kaartje. Vervolgens mochten we naar binnen.

Oorzaak = We kochten een kaartje.

Gevolg = We mochten naar binnen.

Hoe vind je oorzaak en gevolg in een tekst?

Er zijn meerdere manieren om oorzaak en gevolg in een tekst te vinden. We leggen je hier uit hoe je dat kunt doen.

Om te beginnen kun je letten op de signaalwoorden die een oorzaak en gevolg aanduiden. Die woorden hebben we hiervoor al voor je opgesomd en van een voorbeeld voorzien.

Je kunt jezelf ook de volgende vragen stellen:

• Wat gebeurt er in de tekst?
• Waarom gebeurt dat?

De eerste vraag verwijst naar het gevolg, de tweede vraag verwijst naar de oorzaak (de waarom-vraag is de vraag naar de oorzaak).

Voorbeeldtekst:

Tijdens de vakantie in Frankrijk zijn we op een van de laatste dagen naar het strand gegaan. Het was bewolkt en dat vond ik fijn, want ik hou niet zo van de zon. Mijn huid is erg wit en ik word moeilijk bruin. Omdat de zon niet scheen, heb ik me dan ook niet ingesmeerd met zonnebrandcrème en de hele middag zonder T-shirt gelopen.

Toch ben ik nog nooit zo erg verbrand als na die middag. Wat een jeuk heb ik eraan over gehouden. Ik dacht dat de zon niet scheen, omdat hij achter de wolken zat. Die vergissing maak ik niet snel nog een keer.

Vragen

Wat gebeurt er in de tekst? De verteller is op vakantie in Frankrijk erg verbrand.

Waarom gebeurt dat? Hij heeft zich niet ingesmeerd.

Oorzaak en gevolg schema

Het kan zijn dat in een tekst meerdere oorzaken voor een gevolg zitten. Dat is ook zo in de tekst hierboven. Als je zeker wil weten dat je alle oorzaken uit de tekst haalt, kun je een oorzaak-gevolg-schema (ook wel oorzaak-gevolg-diagram genoemd) gebruiken zoals hieronder. In het schema is de slotsom het gevolg, maar hang je ook alle oorzaken eraan op.

Een leeg oorzaak-gevolg-schema ziet er als volgt uit:

Zelf oefenen

Hieronder staat een tekst. Lees de tekst door en probeer voor jezelf de oorzaak en het gevolg te vinden. Na de tekst lopen we hem nog een keer na, zodat je kunt controleren of je het goed hebt.

Vleermuiskasten

De gemeente plaatst overal in de wijk vleermuiskasten, zodat vleermuizen weer een plekje krijgen. De eerste vleermuiskasten zijn al bevestigd aan de muren bij de basisschool, de bibliotheek en het buurthuis. Mensen die zelf een vleermuiskast aan hun gevel willen hangen, kunnen dit laten weten bij de gemeente.

De gemeente kwam tot deze actie toen twee jaar geleden het gemeentehuis tegen de grond ging en plaats moest maken voor nieuwbouw. Daarbij zijn vele vleermuizen, die in het gemeentehuis woonden, verjaagd.

Vleermuizen zijn een beschermde diersoort. Veel mensen waren dan ook boos toen de gemeente de sloop van het oude gemeentehuis toch doorzette. Met dit initiatief wil de gemeente alsnog excuses maken.

Beantwoord deze vragen om de oorzaak en het gevolg te bepalen:

• Wat gebeurt er in de tekst?
• Waarom gebeurt dat?

Lukt het niet? Maak dan gebruik van het oorzaak-gevolg-diagram.

Samen kijken

We gaan samen kijken naar de tekst. We geven antwoord op de vragen:

• Wat gebeurt er in de tekst?

De gemeente plaatst overal in de wijk vleermuiskasten. Mensen die een vleermuiskast aan hun gevel willen hangen, kunnen dit laten weten bij de gemeente.

• Waarom gebeurt dat?

Door de sloop van het oude gemeentehuis zijn veel vleermuizen verjaagd. Mensen waren daar boos over. De gemeente wil op deze manier excuses maken.

Kort samengevat zijn de oorzaak en het gevolg als volgt.

Oorzaak: De gemeente heeft vleermuizen verjaagd.

Gevolg: De gemeente hangt overal vleermuiskasten op.

Om het helemaal compleet te maken, vullen we ook nog even het schema in:

Wat is het verschil tussen een reden en een oorzaak?

Een gevolg hoeft niet altijd een oorzaak te hebben. Soms kan er ook een reden voor een gevolg zijn. Dit komt minder vaak voor en ook minder nadrukkelijk naar voren in het begrijpend lezen, maar er is sprake van reden-gevolg als iets het gevolg is met een bepaalde reden.

Het verschil tussen een oorzaak en een reden is dat je geen invloed hebt op een oorzaak (iets gebeurt zonder dat je er zelf veel aan kunt veranderen), maar wel op een reden (je doet iets met een bepaalde reden).

Binnen oorzaak-gevolg worden inderdaad ook wel redenen als oorzaak gezien.

Een voorbeeld van reden-oorzaak is bijvoorbeeld:

Ik had niet goed gekeken, waardoor de fietser tegen me botste.

Reden: ik keek niet goed.

Gevolg: er botste een fietser tegen me aan.

Het signaalwoord omdat duidt vaak een reden aan. Het gebeurt, omdat… en dan volgt de uitleg. Vaak is dat een uitleg waar iemand invloed op heeft (maar zeker niet altijd).

Nog meer oefenen met oorzaak en gevolg?

Wil je nog meer oefenen met oorzaak en gevolg? Bekijk dan de oefenboeken voor begrijpend lezen. In de oefenboeken wordt regelmatig naar oorzaak en gevolg gevraagd, maar ook als dat niet zo is kun je zelf oorzaak en gevolg uit de verhalen filteren door het stellen van de juiste vragen. Open het gratis oefenboekje om direct met oefenen te beginnen.