Een samenvatting maken van een tekst is een serieuze oefening. Hoe maak je een samenvatting? Waarom is het handig om goed te kunnen samenvatten? In dit artikel leggen we je het uit.
Inhoud
Samenvatting maken
Een samenvatting van een tekst maken betekent eigenlijk dat je in het kort de belangrijkste informatie uit die tekst opschrijft. Iemand die de samenvatting leest, krijgt daardoor de belangrijkste informatie aangereikt zonder daarvoor de hele tekst te moeten lezen.
Een samenvatting maak je aan de hand van tweetal factoren, te weten:
- De hoofdgedachte van een tekst
- Sleutelwoorden van een tekst
Waarom moet je een samenvatting kunnen maken?
Je leert niet voor niets een samenvatting te maken. De belangrijkste reden is dat je voortaan grote stukken tekst voor jezelf kunt vertalen naar een samenvatting. Dat is handig als je straks gaat studeren. Stel je voor dat je elke keer een dik boek door moet lezen om tot bepaalde kennis te komen. Het is handiger om dat boek dan samen te kunnen vatten (of delen van dat boek samen te kunnen vatten).
Een andere belangrijke vaardigheid die bij samenvatten aan bod komt is zien welke informatie de belangrijkste is in een tekst. Bij begrijpend lezen kan dat handig zijn, want daar wordt vaak gevraagd naar de belangrijkste onderdelen in een tekst. Dit kun je weer inzetten als je een presentatie moet houden, een spreekbeurt hebt of een werkstuk moet maken.
Waaruit bestaat een samenvatting?
Een samenvatting van een tekst bevat altijd de volgende items:
- De hoofdgedachte van een tekst
- Sleutelwoorden bij de tekst
- Hoofdzaken die een rol spelen
De hoofdgedachte
De hoofdgedachte van de tekst is feitelijk het belangrijkste wat de schrijver van de tekst je wil vertellen. Vaak is het ook het doel van de schrijver. Een doel en hoofdgedachte zijn echter niet altijd hetzelfde. Een schrijver kan tot doel hebben je een product te verkopen. De hoofdgedachte van die tekst kan dan zijn: koop deze stofzuiger, want het is de beste van dit moment.
Het kan ook zijn dat de schrijver als doel heeft je te informeren over de geschiedenis van stofzuigers. Dan is de hoofdgedachte: sinds wanneer gebruiken we stofzuigers?
Het doel van de schrijver hoeft in een samenvatting niet naar voren te komen (maar mag wel), een hoofdgedachte moet absoluut aan bod komen in de samenvatting. Zonder hoofdgedachte is er geen goede samenvatting.
Sleutelwoorden
Een hoofdgedachte wordt vertaald in een boodschap en die boodschap is opgetrokken uit sleutelwoorden. Sleutelwoorden zijn woorden waar het in de tekst echt om gaat. Het zijn woorden die uit de tekst springen en allemaal te maken hebben met die hoofdgedachte. Stel dat we een tekst over stofzuigers hebben, dan zullen de sleutelwoorden ook met stofzuigers te maken hebben.
Voorbeeldtekst stofzuigers
Wist je dat de eerste stofzuiger al sinds 1901 bestaat? Dat was een groot, lomp apparaat dat wel 50 kilo woog. Hubert Booth, de uitvinder, vond het maar vreemd dat mensen de mattenklopper gebruikten. Dat was de voorloper van de stofzuiger, maar eigenlijk verplaatste je het vuil in de mat alleen maar. Waarom zou je dat vuil niet opzuigen? dacht Hubert Booth. En dus bedacht hij een stofzuiger waarmee hij langs de huizen ging. Het ding werd door paarden getrokken en kwam alleen op afspraak langs. Er is sindsdien veel veranderd, want sinds 1960 heeft bijna iedereen een stofzuiger.
De belangrijkste woorden in de tekst zijn: stofzuiger, apparaat, Hubert Booth, mattenklopper, voorloper en opzuigen. Het zijn woorden die direct verband houden tot de stofzuiger in de context van dit verhaal. Dat betekent dat sommige woorden los van deze tekst weinig met elkaar te maken hebben (wat hebben voorloper en stofzuiger met elkaar gemeen?), maar wel als je de tekst kent. En de tekst kennen is een voorwaarde om tot een goede samenvatting te komen.
Hoofdzaken
Ver bestaat een samenvatting alleen uit hoofdzaken. Bijzaken, zoals details, laat je in een tekst achterwege. Het gaat erom de kern van een tekst te raken en iemand volledig te informeren. Door hoofdzaken en details weg te laten, wordt een tekst een stuk korter. In de tekst over de stofzuigers hebben we alle bijzaken en details onderstreept. Die kun je dus weglaten!
Wist je dat de eerste stofzuiger al sinds 1901 bestaat? Dat was een groot, lomp apparaat dat wel 50 kilo woog. Hubert Booth, de uitvinder, vond het maar vreemd dat mensen de mattenklopper gebruikten. Dat was de voorloper van de stofzuiger, maar eigenlijk verplaatste je het vuil in de mat alleen maar. Waarom zou je dat vuil niet opzuigen? dacht Hubert Booth. En dus bedacht hij een stofzuiger waarmee hij langs de huizen ging. Het ding werd door paarden getrokken en kwam alleen op afspraak langs. Er is sindsdien veel veranderd, want sinds 1960 heeft bijna iedereen een stofzuiger.
De belangrijkste zaken die je moet weten als je de kern van deze tekst wil raken, zijn terug te voeren op de hoofdgedachte: sinds wanneer gebruiken we stofzuigers?
De kracht van aantekeningen maken
Wil jij goed worden in het maken van een samenvatting? Dan is er een eigenschap die je moet beheersen om naast de hoofdgedachte, sleutelwoorden en hoofdzaken een goede samenvatting neer te zetten: aantekeningen maken.
Door aantekeningen te maken kun je namelijk al bepalen welke onderdelen in een tekst van belang zijn. Als je heel vaak een bepaald feitje terug ziet komen in de tekst, is de kans groot dat dit belangrijke informatie is. Onderstreep die informatie of plaats hem in de kantlijn om te onthouden. Deze informatie mag niet ontbreken in je samenvatting.
Afvinklijst voor een goede samenvatting
Om je goed op weg te helpen bij het maken van een samenvatting hebben we een afvinklijstje samengesteld. Loop deze afvinklijst na en zorg dat je op elke vraag met ‘ja’ kunt beantwoorden. Als dat het geval is, heb je een goede samenvatting.
- Staat de hoofdgedachte in de tekst?
- Staan de sleutelwoorden in de tekst?
- Bevat de tekst alleen maar hoofdzaken en geen bijzaken en details meer?
- Is de tekst zeker een vierde korter dan de oorspronkelijke tekst? (Liefst nog korter)
- Heeft iemand die de tekst niet kent genoeg aan deze samenvatting?
Voorbeeld van een samenvatting
We gaan je laten zien hoe je een tekst samenvat. Lees eerst de oorspronkelijke tekst.
Fraude met de Eiffeltoren
Ken je dat grote, ijzeren gebouw in het hartje van Parijs? Het is de Eiffeltoren. Het werd in 1889 gebouwd vanwege de Wereldtentoonstelling en is sindsdien niet meer weg te denken uit het straatbeeld van Parijs. Dat was niet altijd zo. Want in 1925 deden de geruchten de ronde dat de gemeente de Eiffeltoren wilde laten afbreken. De Eiffeltoren zou immers maar tijdelijk blijven staan vanwege de Wereldtentoonstelling. Daarnaast was er veel geklaagd over het bouwwerk en was het niet goed onderhouden.
Victor Lustig is een van de beroemdste oplichters ooit. Hij werd onder meer bekend omdat hij de Amerikaanse gangsterbaas Al Capone wist op te lichten. Lustig deed zich na de geruchten over het afbreken van de Eiffeltoren voor als een ambtenaar van de gemeente. Hij zocht contact met zes schroothandelaren (die verdienen geld met de verkoop van oud ijzer) en vertelde dat de Eiffeltoren geveild zou gaan worden. De veiling zou anoniem en in het geheim plaatsvinden, zo vertelde Lustig, om weinig aandacht aan de situatie te geven.
Lustig kreeg een van de schroothandelaren zover om te bieden op de Eiffeltoren. Deze koper moest een voorschot van 250 duizend Franse frank betalen en kreeg toen argwaan.
Lustig loste dit op door net te doen of hij een corrupte ambtenaar was en vanuit die rol om smeergeld te vragen. Zo leek de verkoop geloofwaardiger en ging de transactie alsnog door.
Toen de koper er achter kwam dat hij was opgelucht deed hij geen aangifte. Hij was immers zelf ook de fout ingegaan door smeergeld te betalen.
Victor Lustig heeft dit trucje een paar maanden later nog eens overgedaan. Helaas voor hem ging de koper toen wel naar de politie. Lustig kon net op het nippertje ontsnappen aan een arrestatie.
Een samenvatting maken
We gebruiken de belangrijke drie hoofdelementen om tot een goede samenvatting te komen.
- Wat is de hoofdgedachte? Victor Lustig lichtte mensen op door te doen of hij de Eiffeltoren verkocht.
- Wat zijn de sleutelwoorden? Victor Lustig, oplichter, Eiffeltoren, schroothandelaren, veiling, 250 duizend Franse frank, argwaan, corrupte ambtenaar, smeergeld, geloofwaardiger, transactie ging door, geen aangifte.
- Wat zijn de hoofdzaken? Victor Lustig was een oplichter. Er gingen geruchten rond dat de Eiffeltoren gesloopt zou worden. Victor Lustig deed zich voor als ambtenaar en benaderde kopers. Hij verkocht de Eiffeltoren voor 250.000 Franse frank. Er werd geen aangifte gedaan.
Op basis van deze antwoorden, kunnen we als volgt een samenvatting maken:
Victor Lustig was een oplichter. Hij verkocht de Eiffeltoren door zich voor te doen als ambtenaar. Een schoothandelaar wilde de Eiffeltoren van hem kopen en moest 250 duizend Frank betalen. Toen de schroothandelaar twijfelde, deed Lustig alsof hij corrupt was. Daardoor ging de verkoop toch door. Toen de schroothandelaar door kreeg dat hij was opgelicht, deed hij geen aangifte.
Tijd om te controleren of deze tekst aan de belangrijkste voorwaarden voldoet.
- Staat de hoofdgedachte in de tekst? Ja
- Staan de sleutelwoorden in de tekst? Ja
- Bevat de tekst alleen maar hoofdzaken en geen bijzaken en details meer? Ja
- Is de tekst zeker een vierde korter dan de oorspronkelijke tekst? (Liefst nog korter) Ja
- Heeft iemand die de tekst niet kent genoeg aan deze samenvatting? Ja
Zelf oefenen met een samenvatting maken
Nu is het aan jou om een samenvatting te maken. Lees onderstaande tekst goed door en bewandel de stappen die we je geleerd hebben. Aan het einde bespreken we hoe wij de samenvatting zouden hebben gemaakt, zodat je kunt zien of je op de goede weg bent.
Download dit werkblad (de pub of de pdf) of ga verder hieronder.
Straatkinderen
Wat was je een half uur geleden aan het doen? Grote kans dat jij een PlayStation, Nintento Switch of een andere spelcomputer in je kamer hebt staan, of een grote bak met lego om lekker te bouwen. Misschien een poppenhuis, een autobaan of in de garage zelfs een tafeltennistafel.
Wist je dat dit lang niet voor iedereen vanzelfsprekend is? Aan de andere kant van de wereld ligt Brazilië, het grootste land Zuid-Amerika. In de grote stad Rio de Janeiro alleen al leven naar schatting vijf miljoen kinderen in hevige armoede. Een groot aantal van die kinderen heeft niet eens een dak boven het hoofd en groeit op zonder ouders.
Zij zijn gedwongen te overleven in de keiharde straten van de vele favela’s (krottenwijken) die Rio de Janeiro kent. Voor hen geen uurtje op de PlayStation, maar keihard vechten om te kunnen bestaan. Deze straatkinderen moeten elke dag op hun hoede zijn voor drugscriminelen en moordenaars.
Gelukkig zijn er steeds meer organisaties die zich het lot van straatkinderen aantrekken. De Stichting Jacobus zet zich in om zoveel mogelijk straatkinderen onderdak en educatie te bieden. Vorig jaar konden met hun hulp ruim 120 kinderen weer naar school.
Beantwoord eerst deze vragen:
- Wat is de hoofdgedachte?
- Wat zijn de sleutelwoorden?
- Wat zijn de hoofdzaken?
Op basis van de antwoorden die je gegeven hebt, kun je je samenvatting uitschrijven. Controleer je samenvatting aan de hand van de volgende checklist. Bedenk dat je overal ‘ja’ op moet kunnen antwoorden.
- Staat de hoofdgedachte in de tekst?
- Staan de sleutelwoorden in de tekst?
- Bevat de tekst alleen maar hoofdzaken en geen bijzaken en details meer?
- Is de tekst zeker een vierde korter dan de oorspronkelijke tekst? (Liefst nog korter)
- Heeft iemand die de tekst niet kent genoeg aan deze samenvatting?
Om je op weg te helpen doen we het hieronder nog een keer voor.
- Wat is de hoofdgedachte? Straatkinderen in Rio de Janeiro hebben een zwaarder leven dan kinderen hier.
- Wat zijn de sleutelwoorden? Brazilië, Rio de Janeiro, vijf miljoen kinderen in armoede, geen dak boven het hoofd, krottenwijken, keihard vechten om te kunnen bestaan, op hun hoede zijn voor drugscriminelen en moordenaars, organisaties, Stichting Jacobus, 120 kinderen naar school.
- Wat zijn de hoofdzaken? Er is een groot verschil tussen hier opgroeien of in Rio de Janeiro. In Rio leven vijf miljoen kinderen in armoede, velen zelfs op straat. Het is hard vechten om te overleven in de favela’s. Stichting Jacobus helpt straatkinderen.
De samenvatting zou er dan als volgt uit komen te zien.
In de Braziliaanse stad Rio de Janeiro leven vijf miljoen kinderen op straat in de krottenwijken. Zij moeten keihard vechten om te overleven en op hun hoede zijn voor drugscriminelen en moordenaars. Organisaties als Stichting Jacobus helpt straatkinderen. Dankzij hen konden vorig jaar 120 kinderen weer naar school.
Nog meer oefenen?
Wil je je goed voorbereiden op begrijpend lezen? Bekijk dan onze oefenboeken. Met de kennis uit dit artikel kun je de teksten in de oefenboeken goed proberen samen te vatten. Ook in de oefenboeken zelf komt het onderdeel samenvatten aan bod. Wil je eerst kennis op doen met het oefenboek? Bekijk dan het gratis freemium en vat die teksten samen.