De zin van begrijpend lezen is niet voor iedereen duidelijk. Zelfs leerkrachten weten lang niet altijd wat de zin van begrijpend lezen is. Als er één vak jaarlijks meerdere malen op een teamvergadering staat, is het wel begrijpend lezen. Begrijpend lezen blijkt op scholen een ongrijpbaar vak te zijn. De resultaten van begrijpend lezen Cito-toetsen schommelen en verschillen van school tot school. Het is duidelijk dat iedere school anders omgaat met begrijpend lezen.
Hoe dat precies zit en wat dat voor leerlingen en hun ouders betreft, beschrijven we in dit artikel: Wat is de zin van begrijpend lezen?
Inhoud
Ten eerste: is begrijpend lezen wel echt een vak?
In principe wordt er op school les gegeven in twee hoofdvakken: rekenen en taal. Zaakvakken als wereldoriëntatie, techniek en gym zijn van een andere orde. Ze tellen bijvoorbeeld ook niet mee bij Cito-toetsen en worden niet meegenomen in een leerlingvolgsysteem. Dat kan een nieuwe discussie opleveren, waar we hier niet op ingaan.
Rekenen en taal zijn de vakken die dagelijks op het programma staan. Kinderen rekenen een uur per dag en besteden vaak een uur of meer per dag aan het vak taal.
Het vak taal bestaat ook weer uit wat je subvakken kan noemen: taal en spelling. Het vak spelling staat op de meeste scholen vijf keer per week voor een half uur tot drie kwartier op het rooster en behandelt de spellingswijze van woorden en werkwoorden.
Dan blijft het vak taal over. Taal kent meerdere subdomeinen, namelijk:
- lezen
- schrijven
- spreken en luisteren
- kennis over taal
Begrijpend lezen komt daar niet eens in terug. Het kan opgehangen worden aan de domeinen 1 en 4 (lezen en kennis over taal), maar niet elke lesmethode is daar even duidelijk over.
Als we naar taalmethodes kijken, zien we dat er ook nog eens veel aandacht uitgaat naar woordenschat (de taalmethodes Staal en Taal Actief besteden hier meerdere lessen aan). In deze zelfde taalmethodes komt ook het onderdeel tekstbegrip terug.
Tekstbegrip
“Begrip hebben van een tekst” is feitelijk waar het bij tekstbegrip over gaat. Dat is dan ook wat verstaan wordt onder begrijpend lezen. Je moet immers een tekst lezen en verwerken om te begrijpen waar het over gaat, wat de bedoeling van de schrijver van die tekst is en wat woorden betekenen. Daarna kun je dieper de tekst in duiken.
Het feit dat tekstbegrip summier aan bod komt en de Cito-toets begrijpend lezen net zo belangrijk wordt gezien als de Cito-toets rekenen, laten zien dat de wijze waarop begrijpend lezen gegeven wordt op de basisschool scheef is.
Wat is het doel van begrijpend lezen?
Waarom wordt er waarde gehecht aan het begrijpend lezen van een kind? Waarom wordt dit vak getoetst op de belangrijkste toetsen van een schooljaar?
Begrijpend lezen heeft tot doel informatie te begrijpen die je via tekst tot je kunt nemen.
Dat komt op allerlei manieren terug:
- Een krantenartikel lezen en begrijpen welk nieuws je daarin uitgelegd wordt;
- Een memo op je werk lezen om te begrijpen wat de leidinggevende van je verwacht;
- De aanrijroute van je vakantieadres lezen om te snappen waar je heen moet (en waar je de sleutel op kunt halen voor je huisje);
- Een recept lezen en om kunnen zetten in concreet handelen om tot die ene taart of dat heerlijke gerecht te komen.
Het punt is dat dit veelal handelingen zijn die we ons als volwassenen voor kunnen stellen, maar waar kinderen nog nauwelijks mee te maken hebben.
Begrijpend lezen op school
Omdat begrijpend lezen toch erg belangrijk blijkt te zijn, wordt op school een vertaalslag gemaakt van tekst naar vragen. Veelal zijn dit meerkeuzevragen. Daarin kan letterlijk gevraagd worden: Welke kleur trui heeft Herman aan als hij uit de trein stapt?
Daarna volgen vier keuzes: A bruin, B rood, C blauw en D groen.
Aan de lezer om deze vraag te beantwoorden door de tekst goed te lezen.
Dit is een vrij eenvoudige vorm van begrijpend lezen die je overal in het basisonderwijs terugziet. En dat is jammer, want begrijpend lezen gaat veel verder dan dat. Begrijpend lezen gaat niet alleen over het lezen van teksten, maar ook over het nadenken over die teksten en het bespreken ervan. Begrip komt immers niet alleen door te lezen, maar ook door te denken en te praten. Je mag begrijpend lezen dan ook breder zien. Zie begrijpend lezen als vaardigheid en niet als vak. Het is een middel, geen doel.
Cito-toetsen begrijpend lezen
De Cito-toets begrijpend lezen is voor veel kinderen de enige toets voor begrijpend lezen die ze in een jaar maken. De Cito-toets begrijpend lezen wordt in januari en mei afgenomen. Er wordt dan heel inhoudelijk gekeken naar welke vaardigheden een kind beheerst. Het gaat hierbij zeker om het lezen van teksten, maar ook om het afleiden van doelen (van de auteur of de tekst), hoofdgedachten, feiten, meningen en het herleiden van signaal- en verwijswoorden.
Aan een goede voorbereiding op deze Cito-toetsen wordt door lang niet alle scholen voldaan. Sterker nog: veel scholen geven geen lessen in begrijpend lezen.
Wil je toch je kind sterker maken in het vak begrijpend lezen? Dan moet je zelf aan de slag.
Tips om begrijpend lezen te oefenen
Natuurlijk kun je als ouder gebruik maken van oefenboeken voor begrijpend lezen, zoals we ze ook op deze site aanbieden. Dan weet je zeker dat kinderen alle vaardigheden van een leerjaar aangereikt krijgen én oefenen met de vraagstelling op Cito-toetsen. Maar dat oefenen hoeft helemaal niet. Er zijn genoeg andere manieren om het begrijpend lezen te oefenen, zoals:
- samen een recept volgen;
- een routebeschrijving hanteren;
- een handleiding van een nieuw spel doorlezen en het spel gaan spelen;
- de krant of nieuwsberichten online lezen en erover in gesprek gaan;
- een boek lezen en erover in gesprek gaan;
- deze leuke escape room door je kind laten maken.
